Patrycja Orzechowska

Patrycja Orzechowska w swoim filmowo-fotograficznym projekcie zatytułowanym Ustawienia/ćwiczenia podjęła się przeniesienia psychologicznej metody terapii w formę instalacji artystycznej. Artystka zadała pytanie o możliwość przywracania należytego porządku rzeczy: odpowiednich relacji w rodzinie oraz właściwego stosunku do partnerów, które mogą zapewnić wewnętrzny spokój. Orzechowska odwołała się do kontrowersyjnej dla wielu terapeutów metody tzw. ustawień rodzinnych niemieckiego psychologa, filozofa i byłego zakonnika Berta Hellingera. Metoda ta ma na celu uzdrawianie splątanych i zerwanych więzi rodzinnych oraz przywracanie należnego miejsca wykluczonym. Poszczególne osoby przyjmują role członków rodziny osoby terapeutyzowanej, tzw. klienta. Pomimo, iż we współczesnej psychologii, Hellinger oceniany jest skrajnie, z pewnością jest to twórcza i pociągająca forma psychoterapii, gdzie pacjent jest uczestnikiem nowego opisu rzeczywistości. Artystka ukazując schematy terapii zadaje pytanie, w jakim stopniu w społeczeństwie jesteśmy wolni a w jakim inni manipulują nami? Osoba poddana terapii będąc stymulowana słowem i gestem innych, uczy się sterować swoim losem. Wszyscy dobrowolnie tworzą rodzaj spektaklu. Orzechowska potraktowała ten rodzaj terapii jako eksperymentalny model, w którym również sama brała udział. Jej kreacja została wzmocniona podwójnie w wystawie, poprzez zaproszenie aktorów i możliwość reżyserowania całej sytuacji. Choć wielokrotnie sięgała w swych pracach po motywy i formy zaczerpnięte ze sztuk performatywnych: teatru, tańca i kina, to tym razem odwołanie do teatru stało się zarówno wizualnym, jak i ideowym kluczem dla konstrukcji wystawy. Aktorzy zostali potraktowani jak trenowani zawodnicy, nawet zunifikowani strojem. Wymiar ideowy odgrywanych ról np. matka, dziecko, choroba, śmierć symbolizowane są przez postać ludzką. Wizerunki uczestników wzbogacone zostały o graficzny opis zależności. Notatki w tle, matematyczne wzory, symbole typograficzne pozwalają domyślać się tematu poszczególnych etiud. Fotografiom towarzyszy instalacja wideo pt.: Lepiej gdzie bohaterowie są w pewnym sensie namaszczeni przez samą autorkę, która wprowadza ich na scenę. Całość tworzy rodzaj choreograficznego układu scenicznego o bardziej swobodnym charakterze i krytycznym spojrzeniu na możliwość „uzdrowienia” sytuacji. Ustawienia/ćwiczenia to badanie granic przyzwyczajeń i możliwości autozmiany, ale także to szersze pytanie o powody zakłóceń w rozwoju osobowości i brak kształtowania relacji społecznych. Szczególnie dzisiaj podczas kryzysu tożsamości temat ten wydaje się być szczególnie ciekawy. Choć artystka nie afirmuje metody ustawień systemowych, to wskazuje na sposoby socjotechnicznej manipulacji, której poddajemy się poszukując harmonii i bezpieczeństwa.